Վահանագեղձի քաղցկեղ

Երեխաների վահանագեղձի չարորակ կազմափոխությունը սակավադեպ հանդիպող հիվանդություններից է։

Պատճառը լիովին պարզ չէ։ Նշանակություն են տալիս վաղ մանկական տարիքում կիրառվող ռենտգենաբուժմանը (հիմնականում ուրցագեղձի մեծացման դեպքում), հորմոնագոյացման խանգարումներին, մանավանդ, երբ խիստ ավելանում է թիրեոտրոպ հորմոնի ներզատումը։ Հավաստի է այն, որ վահանագեղձի չարորակ կազմափոխությունը զարգանում է հատկապես հանգուցավոր խպիպ ունեցող երեխաների մոտ։ Վահանագեղձի թեր կառուցվածքով, այսպես կոչվող, վերակազմական (անապլազիայի) ձևերը ունեն չարորակ ընթացք, փոխակայման հակում և մեծ մասամբ ռադիոիզոտոպային յոդը չեն կլանում։ Վահանագեղձի չարորակ ադենոման և հասուն ֆոլիկուլներ ունեցող պտկիկային քաղցկեղը կարող են կլանել ռադիոակտիվ յոդը, իսկ հասուն ֆոլիկուլներ չունեցող պտկիկային քաղցկեղն ու ադենոկարցինոման, չդիֆերենցված քաղցկեղն ու սկիռը՝ ընդհակառակը։ Երեխաների մոտ հաճախ զարգանում է վահանագեղձի քաղցկեղի պտկիկային ձևր, իսկ հազվադեպ՝ փոխակայման հակում ունեցող ֆոլիկուլային կարցինոման։

Կլինիկան։ Երեխաների վահանագեղձի քաղցկեղը հաճախ նկատվում է 6-14 տարեկանում։ Կլինիկական երևույթները կախված են ուռուցքի տարածվածությունից և փոխակայման տեղակայումից։ Չնայած ախտանիշների նույնությանը, երեխաների մոտ, այնուամենայնիվ, կան կլինիկական ընթացքի որոշ յուրահատկություններ։ Վահանագեղձի ուռուցքը, որպես կանոն, զարգանում է դանդաղ, բայց փոխակայվում է արագ։ Առաջին նշանների արտահայտվելուց մինչև վերջնական ախտորոշումը սովորաբար տևում է երկու տարի։ Ի տարբերություն չափահասների, երեխաների հիվանդության վաղ ախտանիշներից է շրջակա ավշահանգույցների ընդգրկումը ախտաբանական պրոցեսի մեջ։ Վահանագեղձի ուռուցքը և նրա կարծրացումը երեխաներին գրեթե չի անհանգստացնում, կարող են լինել ձայնի խռպոտում, հազ, դեպի ականջները տարածվող ցավեր, գեղձի շարժունակության սահմանափակում։

Արյան պատկերը նկատելի չի փոխվում, իսկ ֆունկցիոնալ տեսակետից լինում է հիպո- կամ էութիրեոզ։

Վաղ ախտորոշումը բավական դժվար է և մեծ մասամբ հաստատվում է հեռացված գեղձի յուսվածաբանական հետազոտությամբ։
Տարբերակում են հանգուցային խպիպից, ինչպես նաև պարանոցային լիմֆադենիտից, վահանագեղձի քրոնիկական բորբոքումներից առաջացող փոխակայված վիճակներից։ Հատուկ կարևորություն ունի պարանոցային լիմֆադենիտը, քանի որ վահանագեղձի քաղցկեղը բավական վաղ է արտահայտվում պարանոցային ավշահանգույցների մեծացմամբ, առավել ևս, երբ ժխտվում է տուբերկուլոզը։ Ախտորոշման հարցում կարևոր է ռադիոիզոտոպի կլանման որոշումը։

Բուժումը։ Փոխակայումների (մետաստազների) բացակայության դեպքում ամենից արդյունավետը դիստանցիոն տելեգամաթերապիան է։ Նույնչափ արժեքավոր է նաև վիրահատական, ճառագայթային և հորմոնային բուժումը։ Պետք է զգույշ լինել վահանագեղձի լրիվ հեռացումից, որը կարող է առաջ բերել ԹՏՀ-ի վտանգավոր շատացում։ Վիրաբուժական միջամտությունից հետո կարող են նկատվել ռեցիդիվներ, որոնց բուժման համար դարձյալ պետք է դիմել վիրաբույժի, ռադիոակտիվ յոդով կամ իոնացնող ճառագայթներով բուժմանը։ Վերջինս ցուցված է վիրահատման չենթակա դեպքերում և վիրահատումից հետո որպես օժանդակ մեթոդ։ Ցուցված են նաև ԹՏՀ-ի սինթեզն արգելակող վահանագեղձի պատրաստուկները։ Երեխաների մոտ այս հիվանդության ընթացքն ավելի բարենպաստ է վահանագեղձի պտկիկային ձևի կազմափոխման գերակշռության հետևանքով։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ